Kabanelov ,,Pali anđeo"

 

Aleksandar Kabanel (1823 - 1889) bio je poznati francuski akademski slikar. Njegovo remek delo ,,Pali anđeo" naslikano uljanom tehnikom iz 1847. godine, predstavlja zagonetnu sliku koja više od jednog veka zaokuplja pažnju i maštu ljubitelja umetnosti. Ona prikazuje mušku figuru, identifikovanu kao Satana (Lucifer), u čijem izrazu lica se otkriva ljutnja i želja za odmazdom.

Slika je inspirisana epskom pesmom Džona Miltona ,,Izgubljeni raj" koja govori o padu Satane i njegovoj pobuni protiv Boga. Satana je u pesmi prikazan kao tragični heroj koji prkosi Božijem autoritetu i predvodi pobunu grupe anđela protiv ,,neba". Pored Kabanela mnogi umetnici su bili privučeni dramatičnim i emotivnim potencijalom ove mitske teme. 

Na kreaciju dela uticao je romantičarski pokret sa naglaskom ka individualizmu, emocijama i mašti, kao i klasična mitologija, tako da savršena figura tela i izražajnost lica podsećaju na grčke heroje iz starih zapisa. Kulminacija i kombinacija ovih uticaja rezultirala je ovim izuzetno emotivnim portretom punim simbolike.

Satana leži na zemlji, slomljenih krila i zgrčenog lica od bola. Njegovo telo je prikazano idealizovanom lepotom. Slomljena krila simbolizuju pad od milosti i gubitak božanske moći, dok iskrivljeno telo i izraz lica preplavljen emocijama odaju bol, patnju i gnev. Pogled je tragičan, ali dinamičan, otkriva suzu koja drhti u uglu oka i sjajnu zenicu koja posmatra zemlju izgnanstva. Ovi elementi nagoveštavaju nadolazeću oluju unutar njegovog bića. Plamena kosa i prkosan pogled sugerišu da neće dugo ostati poražen, već je osveta na pomolu.

Kompozicija slike, svetlost i boja pažljivo su osmišljeni kako bi stvorili snažan emocionalni utisak. Pali anđeo je na slici okupan mekom i difuznom svetlošću koja naglašava konture njegovog tela i stvara osećaj dubine i volumena. Tamno i zlokobno nebo osvetljeno je bljeskom munja što doprinosi osećaju drame i napetosti. Taj mračni ambijent iza njega predstavlja pustoš i očaj zbog njegovog poraza i nagoveštava sud Božiji.

Uprkos tome što je ukorenjen u svom mitskom i verskom kontekstu ,,Pali anđeo" govori univerzalnim jezikom. To je jezik ambicija i propasti, ponosa i kazne, pobune i kajanja. Mračna atmosfera prožeta kontrastima kao i izrazito patetičan izraz centralne figure na slici glavne su karakteristike u slikarstvu romantizma, pa tako i ova Kabanelova slika pripada tom trendu, spajajući klasične tehnike sa romantičnim individualizmom. 

Likovna umetnost 19. veka neretko u svojim delima istražuje mračniju stranu ljudske prirode i onu večitu borbu između dobra i zla.

Borivoj Vujić